اعمال سحرگاهان
اعمال سحرگاهان
براى این موضوع آداب و
دعاهاى زیاد وارد شده که از آن جمله، این امور است:
1ـ امام صادق(علیه السلام) فرمود: وقتى کسى از شما از خواب برمى خیزد، بگوید:
سبْحانَ رَبِّ النَّبِییّنَ، وَ اِلهِ الْمُرْسَلینَ، وَ رَبِّ الْمُسْتَضْعَفینَ، وَالْحَمْدُ
منزه است پروردگار پیمبران و معبود رسولان و پروردگار ناتوان شمردگان ستایش
للهِ الَّذى یُحْیِى الْمَوْتى، وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.
خدایى را که زنده کند مردگان را و او بر هر چیز تواناست.
هنگامى که این جمله ها را
بگوید، خداوند مى فرماید: بنده من راست گفت و شکر مرا به جاى آورده است.(1)
2ـ یکى از یاران خاصّ امام صادق(علیه السلام) مى گوید: هنگامى که امام(علیه
السلام) در پایان شب برمى خاست (به یاد قیامت و رستاخیز مى افتاد و) صدایش را بلند
مى کرد ـ به گونه اى که اهل خانه بشنوند ـ و مى گفت:
اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَّلَعِ، وَ وَسِّعْ عَلَىَّ ضیقَ الْمَضْجَعِ، وَارْزُقْنى
خدایا کمکم کن بر هراس روز قیامت و فراخ گردان بر من تنگى آرامگاهم را و روزیم کن
خَیْرَ ما قَبْلَ الْمَوْتِ، وَ ارْزُقْنى خَیْرَ ما بَعْدَ الْمَوْتِ.(2)
خوبى پیش از مرگ و خوبى پس از مرگ را.
فضیلت نافله شب:
3ـ در این هنگام براى نافله شب آماده مى شوى.
روایاتى که از معصومان(علیهم السلام) در فضیلت نماز شب آمده بسیار زیاد و
پراهمّیّت است; از جمله روایت شده است که: نماز شب مایه شرافت مؤمن است، و سلامتى
جسم را در پى دارد، کفّاره گناهان روز است، وحشت قبر را از بین مى برد، چهره را
نورانى مى کند، و سبب فراوانى روزى مى گردد،(3) و این که: مال و پسران زینت زندگى
دنیایند; ولى هشت رکعت نماز آخر شب و نماز (شفع و) وتر، زینت آخرت انسانند و گاهى
خداوند هردو زینت را براى گروهى جمع مى کند.(4)
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) در
سفارش هاى خویش به على(علیه السلام)فرمود: اى على! من تو را به چند کار سفارش مى
کنم آنها را به خاطر بسپار. سپس فرمود: خدایا، على را در این راه کمک کن! آنگاه
حضرت خصلت هایى را برشمرد تا آن جا که فرمود:
نماز شب را اهمّیّت بده، نماز شب را اهمّیّت بده، نماز شب را اهمّیّت بده.(5)
یکى از یاران رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به نام «انس» نقل کرده است که آن حضرت
فرمود: دو رکعت نماز، در دل شب، براى من بسى محبوبتر است از دنیا و آنچه در آن
است.(6)
در روایتى دیگر از امام زین العابدین(علیه السلام) پرسیدند چرا آنان که در دل شب
به تهجّد مى پردازند از خوش سیماترین (و نورانى ترین) مردم مى باشند؟
فرمود: زیرا باخداى خویش خلوت کرده اند،پس خداوند نیز از نور خویش به آنها بخشیده
است.(7)
و در روایتى از على(علیه السلام) در جواب کسى که علّت بى توفیقى خود نسبت به نماز
شب را پرسیده بود، آمده است: «قَیَّدَتْکَ ذُنُوبُکَ; گناهانت تو را به بند کشیده
است».(8)
کوتاه سخن این که: نافله شب کیمیاى سعادت و اکسیر اعظم است و بسیارى از کسانى که
به مقامات عالیه رسیده اند در پرتو نماز شب و مناجات سحر بوده است و در اهمّیّت و
فضیلت آن همین بس که قرآن مجید خطاب به پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) مى
فرماید: «وَ مِنَ اللَّیْلِ
فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً; پاسى از شب را از خواب برخیز و قرآن (و نماز) بخوان این یک وظیفه
اضافى (واجب) بر توست تا پروردگارت تو را به مقامى در خور ستایش برساند».(9)
این تعبیر نشان مى دهد که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نیز مقامات عالیه خود
را از پرتو نماز شب و قرآن و مناجات سحر کسب مى کرد.
هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ
از یمن دعاى شب و ورد سحرى بود!
«قطب راوندى» از امیر مؤمنان(علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: طمع مکن در سه چیز با انجام سه چیز: در بیدارى شب با پرخورى; در نورانیّت چهره،
با خوابیدن در تمامى شب، و در امان از دنیا، با رفاقت و همراهى فاسقان.(10)
همچنین «قطب راوندى» روایت کرده است که عیسى(علیه السلام) بعد از مرگ مادرش، وى را
صدا زد و گفت: اى مادر با من سخن بگو! آیا دوست دارى به دنیا برگردى؟ مادرش پاسخ
داد: آرى، به این امید که در دل شبهاى سرد براى خدا نماز بگزارم و در روزهاى گرم
روزه بگیرم! پسرم این راه (راه آخرت) بیمناک است!(11)
این نکته نیز حائز اهمّیّت است که بعضى از مؤمنین، از نماز شب به خاطر آداب مفصّل
آن پرهیز دارند، در حالى که نماز شب را به طور ساده و بدون شاخ و برگ نیز مى توان
در زمان کوتاهى انجام داد، مهم برخاستن و سحرگاهان به در خانه خدا رفتن است.
1
