آداب انسانی و اسلامی

مسلمانان وظیفه دارند که نسبت به همدیگر آداب انسانی و اسلامی را رعایت نمایند و یکی از بهترین مراسم رعایت ادب و احترام به یکدیگر دادن سلام است که اسلام به آن زیاد سفارش کرده است چنانچه خداوند می ‌فرماید:

﴿واذا حییتم بتحیة فحیوا باحسن منها او ردوها ﴾ (نساء: 86). «هر گاه به شما سلام داده شد پس بهتر از آن یا همانند آن پاسخ دهید» و نیز خداوند می ‌فرماید: ﴿فاذا دخلتم بیوتا فسلموا على انفسکم﴾ (نور: 61). «هر گاه به منزلی وارد شدید بر خودتان سلام کنید».

کیفیت سلام دادن

کسی که سلام می ‌دهد باید بگوید: «السلام علیکم ورحمة‌الله وبرکاته» و نیز پاسخ دهنده بگوید: «وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته» و این کیفیت سلام دادن و پاسخ آن از احادیث پیامبر بزرگوار مان استنباط شده است.

عَنْ عِمْرَان بن الحصین رضی الله عنه قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النبی *ص* فَقَالَ: السَّلاَمُ عَلَیْکُمْ، فَرَدَّ عَلَیْهِ ثُمَّ جَلَسَ، فَقَالَ النبیُّ *ص*: «عَشْرٌ» ثُمَّ جَاءَ آخَرُ، فَقَالَ: السَّلاَمُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ، فَرَدَّ عَلَیْهِ فَجَلَسَ، فَقَالَ: «عِشْرُونَ» ثُمَّ جَاءَ آخَرُ، فَقَالَ: السَّلاَمُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ الله وَبَرکَاتُهُ، فَرَدَّ عَلَیْهِ فَجَلَسَ، فَقَالَ: «ثَلاثُونَ». (ابوداود، ترمذی).

از عمران بن حصین روایت است مردی خدمت پیامبر اکرم *ص* آمد وگفت: السلام علیکم جوابش را داد و او نشست، پیامبر اکرم فرمودند: ده. باز شخص دیگری آمد و گفت: السلام علیکم ورحمة‌الله جوابش را داد و او نشست رسول الله ص فرمودند: بیست. باز هم نفر دیگری آمد و گفت: السلام علیکم ورحمة‌الله وبرکاته جوابش را داد و او نشست رسول الله ص فرمودند: سی.

شارحین احادیث نبوی می ‌فرمایند: هر کدام از کلمه هایی سلام، رحمت، برکت، ‌ده ثواب دارد که جمعاً سی می ‌شود.

 

پاداش سلام دادن

1:سلام کلید ایمان و محبت است

‌ َعَنْ أَبی هریرة رضی الله عنه قالَ: قَالَ رسَولُ الله *ص*: لَا تَدْخُلُوا الجَنَّةَ حَتَّى تُؤمِنُوا، وَلا تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أوَلا أدُلُّکُمْ عَلَى شَیْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَابَبْتُمْ؟ أفْشُوا السَّلاَمَ بَیْنَکُمْ. (مسلم).

از حضرت ابوهریره ‌روایت است که رسول الله *ص* فرمودند: وارد بهشت نمی ‌شوید مگر آنکه ایمان داشته باشید و ایمان نخواهید داشت مگر آنکه یکدیگر را دوست بدارید، آیا شما را به چیزی راهنمائی نکنم هر گاه به آن عمل کردید یکدیگر را دوست خواهید داشت؟ سلام دادن را در میان خودتان رایج کنید.

2: سلام کلید بهشت است

َعَنْ أَبی یوسف عبد الله بن سلام رضی الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ رسول الله *ص* یقول: یَا أیُّهَا النَّاسُ، أفْشُوا السَّلاَمَ، تَدْخُلُوا الجَنَّةَ بِسَلاَم.

از حضرت عبدالله بن سلام روایت است که رسول الله *ص* فرمودند: ای مردم در میان خودتان سلام را پخش و رایج کنید و به سلامتی داخل بهشت شوید.

 

آداب سلام دادن

َعنْ أبی هریرة رضی الله عنه أنَّ رَسولَ الله *ص* قالَ: یُسَلِّمُ الرَّاکِبُ عَلَى المَاشِی وَالمَاشِی عَلَى القَاعِدِ، وَالقَلیلُ عَلَى الکَثِیرِ والصغیرُ عَلَى الکَبیرِ. (البخاری).

از حضرت ابوهریره روایت است که رسول الله *ص *فرمودند: سوار بر پیاده، ایستاده بر نشسته، کم به زیاد، کوچک به بزرگ سلام دهد.

 

سلام تکرار گردد

عَنْ أبی هریرة رضی الله عنه قالَ: قال رسولُ الله *ص*: إِذَا لَقِیَ أَحَدُکُمْ أخَاهُ فَلْیُسَلِّمْ عَلَیْهِ، فَإنْ حَالَتْ بَیْنَهُمَا شَجَرَةٌ، أَوْ جِدَارٌ، أَوْ حَجَرٌ، ثُمَّ لَقِیَهُ، فَلْیُسَلِّمْ عَلَیْهِ. (ابوداود). از حضرت ابوهریره روایت است که رسول الله *ص* فرمودند: هرگاه یکی از شما با برادرش ملاقات کرد باید به او سلام کند و اگر در میانشان درخت یا دیوار یا سنگی حائل گشت و باز او را ملاقات کرد باید بر وی سلام دهد.

سلام از شخص متقی آغاز گردد

عَنْ أَبی أُمَامَةَ رضی الله عنه قِیلَ: یَا رسول الله *ص*! الرَّجُلانِ یَلْتَقِیَانِ أَیُّهُمَا یَبْدَأُ بِالسَّلاَمِ؟ قَالَ: أَوْلاَهُمَا بِاللهِ تَعَالَى. (ترمذی).

از حضرت ابوامامه روایت است از رسول الله *ص* دریافت شد یا رسول الله دو شخص با همدیگر روبرو میشوند کدام یک به سلام دادن آغاز کند؟ فرمود: آنکس که نزد خداوند برتر است.

‌سلام بر خانواده

وعن أنسٍ رضی الله عنه قالَ: قَالَ لی رسول الله *ص*: « یَا بُنَیَّ، إِذَا دَخَلْتَ عَلَى أهْلِکَ، فَسَلِّمْ، یَکُنْ بَرَکَةً عَلَیْکَ وَعَلى أهْلِ بَیْتِکَ. (الترمذی).

از حضرت انس خادم رسول الله *ص* روایت است که رسول الله *ص* به من فرمودند: ای فرزندم هرگاه بر خانواده ات وارد شدی او را سلام بده زیرا برای تو و خانواده ات موجب خیر و برکت می‌گردد.

سلام زن به مرد

عَنْ أُم هَانِىءٍ فاخِتَةَ بنتِ أَبی طالب ل قالت: أتیتُ النبیَّ *ص* یَوْمَ الفَتْحِ وَهُوَ یَغْتَسِلُ، وَفَاطِمَةُ تَسْتُرُهُ بِثَوْبٍ، فَسَلَّمْتُ فَقَالَ: مَنْ هَذِهِ؟ قُلْتُ: أَنَا أُمُّ هَانِئٍ فَقَالَ: مَرْحَبًا بِأُمِّ هَانِئٍ. (مسلم).

از حضرت ام هانی (فاخته) دختر ابوطالب روایت است که روز فتح مکه خدمت حضرت پیامبر گرامی *ص* آمدم در حالی که غسل میکرد و حضرت فاطمه با پارچه اى او را میپوشاند، خدمتش سلام عرض کردم،‌ فرمودند:کیستی؟ گفتم: ام هانی دختر ابوطالب فرمودند: خوش آمدی ام هانی.

سلام بر زنان بیگانه :

عَنْ أسماءَ بنتِ یزیدَ قالتْ: مَرّ عَلَیْنَا النّبیُّ *ص* فِی نِسوَةٍ فَسَلَّمَ عَلَیْنَا. (ابوداود).

حضرت اسما دختر یزید می ‌گوید: پیامبر اکرم *ص* از کنار ما گروهی از زنان گذشت و به ما سلام داد.

سلام بر کودکان

عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رضی الله عنه أَنَّ رسول الله *ص* مَرَّ عَلَى غِلْمَانٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ. (مسلم).

از حضرت انس روایت است که رسول الله *ص* از کنار بچه‌ها گذشت و بر آنان سلام کرد.

سلام هنگام ورود و خروج از مجلس

عَن أبی هریرة رضی الله عنه‌ قالَ: قالَ رسول الله *ص*: إِذَا انْتَهى أَحَدُکُمْ إِلَى المَجْلِسِ فَلْیُسَلِّمْ، فَإذَا أرَادَ أنْ یَقُومَ فَلْیُسَلِّمْ، فَلَیْسَتِ الأُولَى بِأحَقّ مِنَ الآخِرَةِ. (ابوداود،‌البخاری فی الأدب المفرد).

از حضرت ابوهریره ‌روایت است که رسول الله *ص* فرمودند: هرگاه یکى از شما به مجلس رسید، باید سلام کند و هرگاه خواست بر خیزد باید سلام کند، زیرا سلام نخست از سلام آخر سزاوارتر نیست.

 

سلام بر کفار

کفار بر دو نوع هستند: ذمی و محارب

محارب: کافرانی هستند که با مسلمانان در جنگ هستند، بر آنان سلام جائز نیست و اگر آنها سلام دادند طبق نظر بعضی از اهل علم و دانش، پاسخ سلام نیز داده نشود، چون سلام و پاسخ آن از نشانه‌ها و علایم دوستی و محبت است و مسلمانان با کفار محارب، هیچگونه دوستی و آشتی ندارند.

ذمی: کافرانی هستند که در برابر دولت اسلامی تسلیم شده اند و با مسلمانان جنگ و مبارزه ندارند، ولی باز هم مسلمان مبادرت به سلام نکند، زیرا رسول الله *ص* می ‌فرماید:‌

عَن أبی هریرة رضی الله عنه‌ قالَ: قالَ رَسُولُ الله *ص*: لا تَبْدَأُوا الیَهُودَ وَلا النَّصَارَى بالسَّلامِ. إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ أهْلُ الکِتَابِ فَقُولُوا: وَعَلَیْکُمْ. (مسلم).

از حضرت ابوهریره روایت است که پیامبر اکرم *ص * فرمودند: به یهودی و نصرانی آغاز سلام نکنید. ولی اگر آنها سلام دادند در پاسخ باید گفت:‌ «وعلیکم».

أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ رصی الله عنه قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ *ص*: إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ أَهْلُ الْکِتَابِ فَقُولُوا وَعَلَیْکُمْ. (مُتَّفَقٌ علیهِ).

از حضرت انس روایت است که رسول الله *ص* فرمودند: هرگاه اهل کتاب به شما سلام کردند بگوئید: علیکم.